door Phil Chandler

Voor wie bijvriendelijk wil imkeren

Phil Chandler neemt de huidige imkerwereld kritisch onder de loep in heldere stijl en met goede informatie.  Hij beschrijft het traditionele imkeren als industrieel, monocultuur-bevorderend, winstgericht (met de bedoeling veel honing te maken) en complex (kijk alleen al naar de uitrusting en hulpmiddelen die je zogezegd allemaal nodig hebt). 

Zijn eigen manier van imkeren noemt hij daarentegen kleinschalig, duurzaam (gericht op de toekomst), vanuit de invalshoek van de bijen zelf bekeken (niet enkel bijen houden voor de honing) en eenvoudig. 

Hij begint zijn boek met de geschiedenis van het imkeren.  In het begin waren alle bijen wild.  Toen de mens eenmaal doorkreeg welke heerlijke producten de bijen voortbrachten, ging hij ze houden - voornamelijk in korven en of uitgeholde boomstammen.  Daarnaast leefden er nog steeds bijen in het wild.

In 1850 vond Langstroth de kast met hangraten uit.  Industrieel werden nu ook voorgemaakte wasraten gefabriceerd.  Imkers hadden hierdoor een veel grotere controle over hun bijen. Bijen werden gedomesticeerd en wilde bijen werden heel zeldzaam. 

Vanaf 1920 ongeveer begonnen allerlei ziektes de kop op te steken.  Er zijn enorme voordelen voor de imker verbonden aan het werken met de traditionele Langstroth kast(vooral grote controle en honingmogelijkheden), maar voor de bijen zelf houdt een dergelijke kast veel nadelen in:

-de kast telkens openen en er raten kunnen uithalen zorgt voor temperatuurverschillen, onrust en dus stress bij de bijen. 

-de voorgefabriceerde wasraten zijn allemaal gelijk in grootte, terwijl bijen in de natuur vaak cellen van verschillende grootte maken (iets wat ziektes en mijten kan voorkomen)

-de voorgefabriceerde wasraten zijn rechthoekig, terwijl de bijen in de natuur curve-vormen creëren. 

En, zegt Phil, ook voor de imker zijn er nadelen aan de Langstroth:

-zo'n kast is niet goedkoop, en de uitrusting is dat nog minder

-het vervangen en insmelten van de voorgefabriceerde wasraten vraagt veel werk

-de voorgefabriceerde was kan chemicalieën bevatten die de imkers die voorheen met die was werkten hebben gebruikt om ziektes te weren - waardoor resistente ziektekiemen kunnen ontstaan. 

-de Langstroth kast weegt zwaar, en is dus ongeschikt voor mensen met rugproblemen of met een handicap. 

De traditionele imkerij heeft de bijen zich doen aanpassen aan de kast.  Maar ook de bijen zelf probeert men aan te passen: ze worden gekweekt en geselecteerd op zachtaardigheid, op weinig zwermlust, etc.  Zelfs kunstmatige inseminatie wordt toegepast op bijenkoninginnen!  Dit genetisch gemanipuleer, zegt Chandler, heeft zeker gewerkt toen we het toepasten op bv de koe of de kip.  De melkproductie is meer dan verdubbeld, de eierlegproductie is fenomenaal gestegen.  Wel zitten we nu met bv Witblauw koeien die enkel nog via keizersnede kunnen bevallen; en onze kippen zakken door hun poten en zijn zo zwak dat ze antibiotica moeten krijgen om al hun enge nieuwe ziektes mee te bestrijden.  Er is volgens Chandler enkel op winst gefocust: de dieren zijn niet meer van tel. 

Onze bijen zijn echter een soort kanarie in de koolmijn - zij zijn een belangrijke aanwijzingsfactor van hoe het met ons leefmilieu gesteld is.  Zij komen immers rechtstreeks in contact met pesticiden en insecticiden en tonen een algele vergiftiging van ons land en ons voedsel aan.  Onze bijen zijn dus belangrijk: daar horen we niet mee te experimenteren!

Nu de bijen aan allerlei ziektes lijden, zijn bedrijven als Bayer er als de kippen bij om geneesmiddelen te ontwerpen, waardoor de bestaande parasieten en ziekteverwekkers alleen maar sterker en gevaarlijker worden, waardoor we onze bijen afhankelijk maken van geneesmiddelen, en waardoor we uiteindelijk nog meer gif verspreiden... 

Wetenschappers bij Bayer ontwerpen pesticides: vergif waarvan ze ons proberen te verzekeren dat we het over de gehele planeet moeten verspreiden, terwijl ze niet eens de moeite nemen om te controleren welk effect deze nieuwe vergiften hebben op het vergif dat reeds eerder gespoten is en dat nog in de grond aanwezig is.  Medicijnen zullen uiteindelijk enkel de varroa mijt sterker en Bayer rijker maken. 

Voor Chandler moeten we dus terug naar een traditie van volkeren die van nature uit sterk zijn.  Dit betekent: laat bijen hun eigen was en hun eigen cellen bouwen, stop de medicijnenbehandeling, vermeerder waardplanten en bloemenweides, en neem niet te veel honing weg. 

Bijen zijn te lang als machines beschouwd geweest die enkel onze belangen moeten dienen, zegt Phil.  Nu onze bijen algeheel bedreigd worden is het tijd dat we gaan imkeren vanuit het belang van de bij zelf, en niet vanuit dat van de imker. 

Bijvriendelijk Imkeren houdt in dat je 1)zo weinig mogelijk interfereert in het natuurlijke leven van de bijen, 2)dat je niets in de kast doet dat schadelijk is of kan zijn voor de bijen, voor jezelf, of voor de omgeving en dat je ook niets uit de kast haalt waarvan je weet dat de bijen het niet kunnen missen.  3)De bijen weten zelf het best wat ze moeten doen: het is onze taak naar hun noden te luisteren en hun optimale leefcondities aan te bieden. 

In de praktijk betekent dit dat we de bijen zo weinig mogelijk storen, dat we honing met hen delen ipv hen ervan te beroven, en dat we bv geen beroker gebruiken.  Een beroker geeft aan bijen het signaal dat er vuur is: ze worden er volgens de imker kalm van, maar dat is enkel omdat ze zich van schrik vol honing zuigen: het geeft hen stress.  Ipv een beroker kan je een plantenspuit gebruiken: dit geeft de bijen het signaal: het regent, waardoor ze evengoed kalm worden, maar dan zonder stress. 

Honingbijen hebben de laatste 150 jaar dezelfde mishandelingen moeten ondergaan als dieren uit de intensieve industrie: ze zijn ondergebracht in ondermaatse "huisvesting", men heeft hen overwerkt, men heeft hen met medicijnen gedrogeerd.  Het is als gevolg van deze behandeling en als gevolg van de wijdverspreide vergiftiging van ons milieu dat onze bijen nu aan het uitsterven zijn.  

Phil geeft verder in het boek uitleg over het oogsten van honing: wanneer en hoe en hoeveel.  Hij verkiest raathoning boven geslingerde omdat het gezonder is en veel eenvoudiger (je hoeft niet te slingeren, ...).  Hij geeft bouwplannen voor de top-bar-hive, een kast die de bijen toelaat om zelf natuurlijke raat te bouwen.  Hij bespreekt inwinteren en bijvoeden, zwermen opvangen en kunstzwermen op bijvriendelijke wijze maken.  Ook bijvriendelijk behandelen bij ziekte wordt besproken.    

Naast dit geweldig interessante boek is ook de website heel erg de moeite:

http://www.biobees.com/